Nu wij in de gelegenheid zijn een gaaf en zorgvuldig gekozen overzicht van schilderijen, aquarellen en tekeningen van Sierk Schröder bij elkaar te zien en de ontwikkelingen van zijn artistieke loopbaan te volgen, heeft het - dacht ik - zin op zijn plaats in onze schilderkunst in te gaan.
Hij past helemaal niet in het beeld van de hedendaagse kunstenaar, die als vertegenwoordiger (handelsreiziger) van de tijdgeest wordt uitgezonden naar internationale manifestaties, die trefpunten van de nieuwe elite, die put uit de bodemloze bron van reisbeurzen, stipendia en bekroningen om grensverleggende vernieuwingen te stimuleren, en die een zwaar gesubsidieerde speerfunctie uitoefenen op weg naar de kunst van de volgende eeuw.

Men kan hem eerder een in zijn tijd verdwaalde noemen, maar wel een die zichzelf is gebleven. Hoffelijk, voorkomend en sociabel, heeft hij als kunstenaar nooit tot een groep behoord. Hij was bevriend met kunstenaars die geheel andere idealen koesterden, zoals Paul Citroen, maar als schilder is hij het liefst alleen, gewoon in zijn eigen atelier. En dat niet uit een kortzichtig isolement. Er zijn genoeg kunstenaars die hij bewondert (Chardin, Degas Frans Hals, Velasquez, Brianchon en Oudet om er enkele te noemen), maar omdat hij zijn talent in beslotenheid heeft willen ontplooien.

Charles Yriarte schreef over Delacroix: La meilleure biographie d'un artiste c'est le catalogue de ses oeuvres.
Sierk Schröders ontwikkeling toont in een lange loopbaan een rechte lijn, maar niet zonder speelse varianten.
Vanaf het begin van de vijftiende eeuw beschouwden de kunsttheoretici de tekening als het fundament van de beeldende kunsten.
Voor Sierk Schröder is de tekening de sleutel tot zijn kunst gebleven, niet zozeer als directe voorstudies voor zijn schilderijen, maar als terreinverkenningen, én als op zichzelf staande uitingen. En dikwijls behoren zij tot de hoogtepunten in zijn oeuvre.
Het voortdurend studeren, het verfijnen van de waarneming, het verscherpen van de visuele perceptie, het uitwerken van details, zoals bijvoorbeeld draperieën, het blijven volgen en herstructureren van een contour, het onderzoeken van de werking van een gedifferentieerde lichtinval; al deze middelen heeft hij - onvermoeibaar - gebruikt om het peil van zijn schilderijen te handhaven, te verhogen en zich in het resultaat zekerder te voelen.
De tekening groeit als één detail de weg wijst naar het volgende, en op die manier bepaalt de volgorde waarin de 'tekens', de accenten hun plaats krijgen in het geheel. De tekening, die ook de kunst van het weglaten is, is de directe neerslag van het rhythme waarmee het oog van de kunstenaar het gegeven aftast; dit rythme bepaalt het persoonlijke van de stijl.
In zijn late tijd, nu - zoals Judith Herzberg zegt: de treden van de dagen dagelijks hoger worden - zijn de tekeningen zijn blijvende steun en toeverlaat.

Sierk Schröders instelling leidde tot een hoge achting voor de traditie. Hij is er altijd van overtuigd geweest dat oorspronkelijkheid (niet alleen in de kunst) niet kan bestaan tenzij op de basis van traditie. In tegenstelling tot de heersende mening van alle dag is hij er zeker van dat het beste wat deze eeuw heeft voortgebracht meer afhankelijk is van de traditie dan dat het zich ertegen heeft afgezet. Zelfs dat het zijn kwaliteiten veeleer ontleent aan het zich inpassen in de longue durée dan aan het klakkeloos omhelzen van het modieuze.
Daarom heeft hij zich bewust en opzettelijk terzijde gehouden van alle stromingen die, als de luim van het seizoen, kwamen en gingen. En het spreekt dan ook vanzelf dat hij er nooit iets voor heeft gevoeld zijn tijdgenoten te amuseren als een goochelaar, in de hoop voor origineel gehouden te worden.
Men zou Sierk Schröder, die zoveel van zijn tuin houdt, kunnen vergelijken met de tuinman die nieuwe mogelijkheden ontdekt, verzorgt en bewerkt om tot een beter resultaat te komen, in tegenstelling tot de revolutionair die erop uit is wat bestaat te ontwortelen en uit te roeien.
Hier ligt voor hem het verschil tussen het wezenlijke en het overbodige.

Zijn werk getuigt van een goede smaak. Nu is dat tegenwoordig een heel hachelijke zaak. Het woord schoonheid is belachelijk geworden. De vorst van het heersende kunst-establishment heeft in een kwaliteitskrant verklaard dat hij geen smaak heeft. En hij is daar kennelijk trots op. Goede smaak moet ontwikkeld worden; een aangeboren sensibiliteit speelt zijn rol, maar hij vraagt voortdurend aanpassing en verfijning. Ons musée imaginaire streeft steeds een hoger niveau na. Zo groeit een gefundeerd oordeel dat de kunstenaar de weg wijst naar de beslissingen die hij neemt. Wanneer hij over een gecultiveerde smaak beschikt vindt hij hier een peilstok die hij altijd kan raadplegen.
Sierk Schröders schilderijen, aquarellen en tekeningen zijn nu - aan het eind van een eeuw vol verrassingen, maar ook vol bedrog, manipulaties en onfrisse transacties, bergtoppen in een landschap dat gekenmerkt wordt door drijfzand.
Zijn stijl - Samuel Butler heeft het opgemerkt - is als een goed zittend pak; eenvoudig en niet in het oog lopend. Het eerste dat je treft wanneer je het werk bekijkt is de directe vreugde, de vrijheid en de overwinning van de harmonie. Daarna besef je de eenheid waarmee die harmonie werd bereikt. En vervolgens word je getroffen door de constatering dat het geheim ligt in de delicate, uiterst nauwkeurige waarneming van variaties in toon en rythme.
Sierk Schröders werken munten uit door harmonie van alle samenstellende elementen. Zijn schilderijen bestaan nochtans niet alleen uit het bij elkaar brengen van vormen en kleuren, puur en simpel, zonder associaties en toespelingen. Juist door de herkenbaarheid van wat is weergegeven winnen ze aan betekenis. Zij leren ons zien, zoals Memling, Dürer, Tiepolo, Goya, Kokoschka en Balthus ons leren zien. Hij is, in de concrete bestudering van de werkelijkheid, niet tevreden met een goed gelijkende weerspiegeling, maar verkiest een picturale benadering die het onderwerp uittilt boven het anekdotische.
Zijn oeuvre past in de lange, ononderbroken keten van visuele betovering, die door de eeuwen heen - de glorie van onze beschaving kenmerkt.
En, lijkt de wereld die hij ons laat zien er een zonder problemen, dan wil dat niet zeggen dat hij blind zou zijn voor wat er om hem heen gebeurt, maar dat hij - bewust - een dam wil opwerkpen om te verdedigen wat te kostbaar is om prijs te geven.

Hij voelt zich heel sterk en toont in zijn werk een impuls om een eenheid te scheppen en daarmee ons gevoel voor het positieve in het bestaan op een hoger niveau te plaatsen.

De kunst van deze 'lad who never grows old' is een kostbaar geschenk in een wereld die steeds grijzer, oppervlakkiger en onvriendelijker wordt. In de diepste kern is het de verwondering die hem is blijven bezielen.
Wij kunnen niet dankbaar genoeg zijn dat wij zo'n kunstenaar in ons midden hebben.

Opmerking Stichting Sierk Schröder:
Prof. J.N. van Wessem was directeur van het Stedelijk Museum De Lakenhal, Leiden (1953 - 1967), daarna hoogleraar kunstgeschiedenis en esthetica aan de Rijksacademie van Beeldende Kunsten, Amsterdam

Uit het archief van de Stichting Sierk Schröder

NIEUW. De briefwisseling tussen Sierk Schröder en Geurt Brinkgreve. Lees hun meningen over de tijd van de avant-gardes (voorgoed voorbij?), het Stedelijk, over De gijzeling van de beeldende kunst van Riki Simons (1997), de reactie daarop van Geert Dales in de NRC (27-09-1997) en over meer onderwerpen die de ontwikkelingen in de beeldende kunst betreffen. [Lees meer]

NIEUW. Over het portret van Reinder Blijstra, ontstaan in een spannende zitting, waarin Blijstra… [Lees meer]

'VOORGOED VOORBIJ BESTAAT NIET'

Een unieke briefwisseling tussen Sierk Schröder en Paul van Dongen.
[Klik hier om het boek te bestellen]

Klik hier voor onze FACEBOOK Page

Klik hier voor onze Instagram Page